Enstrümantal müzik grubunu yöneten kişiye orkestra şefi denmektedir. Gelin, dünyada ve ülkemizde ünlü orkestra şefleri kimlerdir hep beraber inceleyelim. Orkestra şefi elindeki bageti ya da vücut dilini kullanarak performans esnasında müzisyenleri yönlendirmektedir. Aynı zamanda orkestraya seçilecek müzisyenlere karar verir ve repertuarı oluşturur.
İyi bir orkestra şefinin birçok görev ve sorumluluğu bulunmaktadır. Programı planlamak ve çalınacak eserlere karar vermek en önemli görevidir. Bunun yanı sıra çalışılacak olan organizasyonla iş birliği içinde olup sergilenecek performanslara karar vermek de görevleri arasında yer alır. Müzisyene uygun parçalar seçmek ve görev dağılımında bulunur. Müzisyenlerin provalarını takip etmek ve performans esnasında yönlendirici müdahalede bulunmak görevleri arasında sayılabilir. Ayrıca orkestra şefi gerekli gördüğü durumlarda, kendi enstrümanı ile orkestraya eşlik etmektedir.
Orkestra şefinin etkin bir müzik bilgine sahip olması gerekir. Enstrümanlar hakkında da bilgisi olmalıdır. Bununla birlikte birden fazla çalgı aletine hakim olması gerekir. Bu sayede orkestradaki tüm koordineyi rahat bir şekilde sağlayabilir. Organizasyon becerisinin de gelişmiş olması önemlidir. Etkili iletişim becerilerinin gelişmiş olması gerekir. Zaman yönetimini etkin bir biçimde yönetmeyi bilmelidir. Tüm bunların yanında orkestra büyüklüğü ve türü değişkenlik gösteren bir topluluk olmaktadır. Müziğin ciddileştiği ve sorumluluk yüklendiği hali olmaktadır. Orkestra şefliği ise büyük bir sorumluluk gerektiren ve yük getiren bir meslek koludur. Kuşbakışı bakacak olursak bir orkestra şefi mevcut grubun hem yöneticisi hem de rehberidir.
Dünyaca Ünlü Orkestra Şefleri ile Tanışın
Birden çok müzisyeni ve birbirinden farklı enstrümanları yöneten dünyaca ünlü orkestra şefleri kimlerden oluşuyor herkes için merak konusu olmaktadır. Birbirinden yetenekli bu insanları sizlere tanıtırken listemizde herhangi bir sıralama gözetmediğimizin de altını çizmeliyiz.
- Lorin Maazel
- Sir Colin Davis
- Herbertvon Karajan
- Nadia Boulanger
- Leonard Bernstein
- Christoph Eschenbach
- Vladimir Ashkenazy
- Sir John Eliot Gardiner
- Lionel Bringuier
- Hikmet Şimşek
Dünyaca tanınan orkestra şefleri bu isimlerden oluşmaktadır. Belirttiğimiz gibi orkestra şefliği oldukça zor bir sanat koludur ve ciddi bir profesyonellik ister. Birçok müzisyen ve enstrüman yönlendirmesinde bulunarak sanat icra etmek oldukça zorludur. Sizlere bahsettiğimiz bu isimler, kendi alanlarında birden çok işlere ve eserlere imza atmış ve bu çalışmaların yönetiminde bulunmuştur. Müzikseverlerin hayranlıkla takip ettikleri ve titizlikle çalışmaları sonucu tüm dünyanın beğenisini kazandıkları kişilerdir. Çok eski zamanlardan beri var olan orkestra şefliği, hem sanata hem de kurumsala hizmet etmektedir.
Eski zamanlarda devlet karşılamaları ve toplantılarında eşlik etmekte ve ortama yumuşaklık sağlamaktadır. Antik yunan zamanlarında bir orkestra şefinin 600 müzisyeni yönettiği görülür. Bu sebeple orkestra şeflerine ayrı bir önem verildiği karşımıza çıkar. Bugün hemen hemen her devletin kendi orkestrası ve orkestra şefi bulunmaktadır. Aynı zamanda orkestra şefleri sadece orkestrayı yönetmekle kalmıyor bir yandan da sürekli eser üretiminde bulunuyor.
1. Lorin Maazel
Ailesi de kendi gibi müzisyen olan Lorin Maazel herkes tarafından tanınan oldukça etkili bir orkestra şefidir. Lorin Maazel 1930’da Yahudi bir ailede Fransa’da doğmuştur. Babası, şan öğretmenidir. Annesi ise eşsiz bir kemancı olmasının yanında Pittsburgh gençlik senfoni orkestrasının kurucusudur. Tüm aile bireylerinin müzikle ilgilenmesiyle Lorin de bu yolda kendisini kolaylıkla bulmuştur.
İlk kez 8 yaşında kemanıyla birlikte Amerika’nın en büyük orkestrasında sahne almıştır. 11 yaşına geldiğinde ünü sınırları aşan Leopold Stokowski’nin şeflik yaptığı orkestra ile beraber konser vermiştir. Bu 11 yaşındaki bir çocuk için mucizevi bir başarı olmaktadır.
Çoğu zaman solo performanslar da sergileyen Lorin, dönüm noktasını 1960’da Beyrut’a davet edilmesiyle yaşamıştır. Beyrut’ta ki Wagner Festivaline davet edilen ilk Amerikalı şef olmuştur. İlk şefliğini 1965’ten 1971’e kadar Alman Opera Orkestrası’nda Berlin’de yapmıştır. Daha sonraki yıllarda yine Almanya’da Berlin Radyo Senfoni Orkestrası’nda şeflik yapmıştır.
Lorin Maazel George Orwell’in 1984 adlı romanından yola çıkarak bir opera yazmıştır. New York Metropolitan Operası’nda kendi eserlerini çaldırıp yönetmiştir. Covent Garden Orkestrası’nda da kendi eserleri seslendirilmiştir.
Sanat ve çalışma hayatında birçok başarıya imza atan Lorin, disiplini ile herkes tarafından takdir edilmiştir. Hayatı boyunca sadece şeflik yapmakla kalmayıp çeşitli eserler de üretmeye çalışmıştır. 2014 Mart ayında son konserini Philharmonia Orchestra ile Londra’da vermiştir. Aynı yıl içerinde Temmuz ayında hayatı son bulmuştur.
2. Nadia Boulangar
1887 yılında Fransa’ da dünyaya gelen Nadia Boulangar, 20.yy’da en başarılı müzik grubu öğretmenlerinden biri olarak kabul edilir. Babası da kendisi gibi Paris Konservatuarı’nda öğretmenlik yapmaktadır. Nadia babasından ilk müzik eğitimini almıştır. Daha sonraki yıllarda ise bestecilik ve org derslerini Paris Konservatuarı’nda öğrenmiştir. Sürekli kendini geliştiren Boulangar, Ecole Normale de Musique’de besteler yapmış ve koro yönetiminde bulunmuştur. Böylelikle profesyonel çalışma hayatına da başlamıştır. Bununla birlikte ilk Türk Beşleri’nden Ulvi Cemal Erkin’in de öğretmenidir kendisi. 1908’de La Sirene adında yazdığı kantatı ile Roma ikincilik ödülü kazanmıştır.
Çalışmaları ile en iyi orkestra şefleri arasında yer almaktadır. Aynı zamanda Roma Büyük Ödülü’nü alan ilk kadın besteci konumuna erişmiştir. Hayatını etkileyen ölümlerle bestecilik hayatına ara vermiş ve orkestra şefliğine devam etmiştir. Nadia Boulangar birkaç orkestranın ilk kadın şefi olarak performans sergilemiş ve unutulmaz şefler arasında yer almıştır. Bu orkestralar sırasıyla aşağıda verilmiştir.
- 1937’de Londra Kraliyet Filarmoni Orkestrası’nda ilk kadın şef olarak görev yapmıştır.
- 1938’de Boston Senfoni’de ilk kadın şef olarak performans sergilemiştir.
- 1938 sonlarında Philadelphia Senfoni’de ilk kadın şef olarak sahne almıştır.
- Yine aynı yılda New York Filarmoni’de ilk kadın şef olarak görev yapmıştır.
Savaş döneminde ki yıllarda Boulangar, Washington Müzik Yüksek Okulu’nda ve Peabody Konservatuarı’nda öğretmenlik yapmıştır. 1945-46 yıllarında Paris Konservatuarı’nda yöneticilik yaparak çalışma hayatına devam etmiştir. Son olarak 1968’de Oxford Üniversitesi tarafından Honorary Doctor of Music unvanını almıştır. Hayatı Ekim 1979’da Paris’te son bulmuştur.
3. Sir Colin Davis
Colin Rex Davis, 25 Eylül 1927’de Weybridge şehrinde dünyaya gelmiştir. Kalabalık bir ailede dünyaya gelen Rex Davis, 7 çocuklu bir evde büyümüştür. Müzikle ilk tanışması klarnet ile olmuştur. 1950’ler de ise ilk orkestra şefliğini yapmıştır. İlk orkestra şefliğini Sadler’s Wells Opera’da yapmıştır. Daha sonrada English National Opera’nın başına geçmiştir. Londra Senfoni Orkestrası’nda 50 yıl yöneticilik yapmıştır. 2007’de de 50 yıl görev yaptığı orkestra şefliğinden orkestra başkanlığına getirilmiştir.
Kaliteli işlere imza atan Davis, BBC Symphony, Boston Symphony ve Bavyera Radyo Senfoni orkestralarında üstün yöneticilik yapmıştır. Başarılı kariyeriyle dünyaca tanınmaya başlanmıştır. O dönemlerde Dresden’de ki Landesgymnasiumfür Musik’de öğretmenlik yapmış ve birçok eser oluşturmuştur. Ayrıca uluslararası orkestra çalışmaları başkanı olarak Londra Kraliyet Müzik Akademisi’nde görev almıştır.
Sir Colin Davis 2009’da Kraliçe Müzik Madalyası’na layık görülmüştür. Nisan 2013’te yaşamı son bulmuştur.
4. Sir John Eliot Gardiner
Sir John Eliot Gardiner, başarılarıyla dünyaca ünlenen yabancı orkestra şefleri içerisinde yer almaktadır. 20 Nisan 1943’te birleşik krallıkta dünyaya gelmiştir. İlk müzikle tanışması ailesi ile birlikte kilise korosuyla gerçekleşmiştir. İkinci dünya savaşından korunmak için verildiği ailede keman eğitimi almış ve kendini sürekli geliştirmiştir. 15 yaşında şefliğe merak salmış ve orkestra şeflik eğitimi almaya başlamıştır. İlk kapsamlı müzik eğitimini Bryanston Okulu’nda görmüştür. Daha sonra ilgisini tarih bölümüne vermiştir. İlk orkestra şefliğini 1966 yılında Londra’da Monteverdi Korosu ile Wigmore Hall’da yapmıştır. Ortadoğu da çıktığı konser esnasında Oxford ve Cambridge Sıngers’ı yönetmiştir. Gardiner çırak şefliğini BBC Kuzey Orkestrası’nda yapmıştır. Uzun uğraşlar sonucunda 1968’de Monteverdi Orkestrası’nı kurmuştur. Daha sonraları bu orkestranın adını İngiliz Barok Solistleri olarak değiştirmiştir.
Oluşturduğu repertuarı sadece erken müzikle sınırlı tutmayıp romantik dönem senfonilerini de ilave etmiştir. Hayatı boyunca pek çok önemli operaya şeflik yapmıştır. Sürekli gelişim göstererek kendine özgü bir üslup oluşturmuştur.
1973’te Covent Garden’da Gluck’s şefliğini ilk kez yapmıştır. 1980 ve 1983 yılları arasında Kanada CBC Vancouver Orkestrası’nın baş şefliğini yapmıştır.
Sir John Eliot Gardiner diğer orkestra şeflerinden üslup yönüyle ayrılır. Klasik müzik anlayışı ile birlikte birçok içerik ilave etmeye çalışmıştır. Çok yönlü bir şef olarak başarılarıyla dünyaya kendini ispatlamıştır.
5. Herbertvon Karajan
İçindekiler
Herbertvon Karajan, 1926 yılında Mozarteum’da piyano eğitimi almıştır. 1927 yılında Almanya’da ilk defa orkestra şefliği yapmıştır. Önemli şefliklerinden biride 1934’te Salzburg’da Viyana Filarmoni Orkestrası’nda gerçekleşir. Almanya’nın en genç şefi unvanını kazanmıştır.
Kariyeri Bükreş, Brüksel, Stockholm, Amsterdam ve Paris gibi şehirlerde konuk şef olarak görev yapması ile en yüksek seviyelere çıkmıştır. 1937’de ilk kez Berlin Devlet Operası ile Fidelio’ yu yönetmiştir. Sergilediği performansları ile Karajan mucizesi olarak anılmaya başlanmıştır. 1960 yılında İtalyan Cumhuriyeti Liyakat Nişanı ve Federal Almanya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı’na layık görülmüştür. 1989’da kalp krizi sonucunda 81 yaşında hayatını kaybetmiştir.
6. Leonard Bernstein
1918 yılında ABD’de doğmuştur. Amerika’da eğitim alıp dünyaca tanınan ilk orkestra şeflerinden biridir. Zamanla hakkında Amerikan tarihinin fevkalade müzisyeni adında yazılar yazılmaya başlanmıştır. New York Filarmonik’ in müzik direktörlüğünü yaparak kariyerinde ilerleme sağlamıştır.
Batı Yakasının Hikayesi, Candide, WonderfulTown, On TheTown müzikalleri için besteler üretmiştir. Leonard Bernstein sayısız müzik programlarına katılarak televizyon dalında ilklere imza atmıştır. Piyanist olarak orkestra yöneten şeflerdendir.
7. Lionel Bringuier
1986 yılında Nice’de dünyaya gelmiştir. 5 yaşında iken Nice konservatuarında müzik eğitimine başlamıştır. 5 yaşında birincilikler almaya başlamış başarılı şeflerdendir. Conservatoire Ulusal Superieur De Musique Et De Danse De Paris’e kabul edilerek kariyerine profesyonel olarak başlamıştır.
Bu okuldan 2004’te şeflik diploması ile mezun olmuştur. 2005 yılında Ensemble Orkestral de Paris ile şef yardımcısı olmuştur. Uluslararası Besançon Genç Şefler Yarışması’nı kazandı. 2007 yılında Los Angeles Filarmoni Orkestrası’nda yardımcı şeflik görevini üstlenmiştir. Daha sonra bu orkestrada daimi şefliğe terfi etmiştir. 2017 ve 2018 sezonunda Tonhalle Orkestrası ile görevini tamamlamış ve geri çekilmiştir. Daha sonraları orkestraların ticari kayıtlarını yapmıştır.
8. Christoph Eschenbach
Alman piyanist ve şef olan Eschenbach, 20 Şubat 1940 doğumludur. Nazi karşıtı olan ailesinin öldürülmesi ile yetim kalmış ve birçok psikolojik sorunla karşı karşıya kalmıştır. 1946’da evlat edinildi ve piyano eğitimi almaya başladı.
11 yaşına geldiğinde bir konserde yönetmenlik yapmıştır. Köln’deki Musikhochschule’ye kaydolmuş ve piyano eğitimi tamamlamıştır. Wilhelm Brückner-Rüggeberg ile şeflik yapmış ve herkes tarafından tanınan bir şef olmuştur. Piyano alanında ciddi çalışmalar yapmış ve eserleri hızlıca yayılmaya başlanmıştır. Çalışmaları ve başarıları ile dünyaca tanınan şeflerden biri olmuştur.
9. Vladimir Ashkenazy
6 Temmuz 1937’de Rusya’da doğmuştur. Uluslararası alanda tanınan piyanist ve orkestra şefidir. Tanınmış orkestralarda görev almış ve solistlerle işbirliği yapmıştır. Birçok türden oluşan depo kaydetti. Kayıtları Grammy ödülü ve İzlanda’nın Şahin Nişanı kazandırdı.
Küçük yaşlarda piyona çalmaya başlayan Vladimir, Merkez Müzik Okulu’na yetenekleriyle kabul edildi. Okuldan mezun olduktan sonra birçok alanda ödüllerin sahibi olmuştur. Oda müziği alanında birçok çalışmaları bulunur. Halka açık performansları ile tanınır hale geldi. Kendine has sanatçı tavrı ve başarılı şeflik yönü ile herkesin tanıdığı bir isim haline geldi. 2020 de halka açık sergilediği performanslardan emekli olduğu duyuruldu.
10. Claudio Abbado
26 Haziran 1933 yılında İtalya’da dünyaya gelen sanatçı, ilk olarak piyano eğitimi görmüştür. İlerleyen yıllarda Viyana’da şeflik eğitimi almıştır. 1971 yılında Viyana Filarmoni Orkestrası’nda sürekli şefliğe getirilmiştir.
1986 yılında ise Viyana Devleti Operası’nın müzik yönetmenliğine atanmıştır. Önceleri orkestrada şeflik yapan Abbado, daha sonraları müzik yönetmenliğine geçmiştir. Londra Filarmoni Orkestrası’nda 1978 yılında şeflik yapmıştır. 1989 yılında Berlin Filarmoni Orkestrası’nın müzik yönetmenliğini yapmıştır. 2013’te İtalya Cumhurbaşkanı tarafından ömür boyu senatör atanmıştır.
Bonus: Ünlü Türk Orkestra Şefleri
Türkiye’ de orkestranın geçmişi 1826’lı yıllara kadar dayanmaktadır. 1828’de geliştirilerek Muzika-i Hümayunu adını alarak kurumsallaşmıştır. Osmanlı Devleti 1831’de Muzika-i Hümayun Mektebini açmış ve ilk eğitimler verilmeye başlanmıştır. Cumhuriyet dönemiyle de devletin resmi bir kuruluşu olmuştur ve Cumhurbaşkanlığı Senfonisi adı altında görevini yürütmektedir. Bu süreçte Türkiye’de sayılı şeflerden olan başarıdan başarıya koşan sanatçılarımız çoğalmıştır. Bu kişilere 3 örnek vermek gerekirse bunlar; Cem Mansur, Nezih Seçkin ve Hikmet Şimşek’dir. Türkiye’nin en başarılı şefleri arasındadırlar.
Hikmet Şimşek
Türkiye’nin yetiştirdiği ilk ve en başarılı orkestra şeflerinden biri olan Hikmet Şimşek, tüm hayatını müzik çalışmalarına adamıştır. Askeri okul eğitiminin ardından Ankara Devlet Konservatuarı’na girmiş ve eğitim almaya başlamıştır. Burada Ferit Alnar ve Eduard Zuckmayer ile eğitimini tamamlamıştır.
Geriye kalan eğitimini Almanya’da tamamlamasının ardından ülkeye döndüğünde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’na ataması gerçekleşmiştir. Buradaki görevinin ardından devlet sanatçısı unvanını elde etmiştir. Hikmet Şimşek, sonraki yıllarda Ankara Devlet Konservatuarı’nda 40 yıl süren bir eğitmenlik görevini üstlenmiştir. Radikal bir karar alarak birden fazla orkestra kurmuştur. Bu orkestralar; Ankara Radyosu Oda Orkestrası, Ankara Radyosu Çoksesli Korosu, Anadolu Oda Orkestrası, Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası ve İzmir Devlet Senfoni Orkestrası gibi orkestraların kurulumunu üstlenmiştir. Hikmet şimşek kendini Müzik Misyoneri olarak tanımlamıştır. Burada bahsetmediğimiz ama ülkemizin de yetiştirdiği başarılı orkestra şefleri fazlasıyla mevcuttur.
Cem Mansur
Cem Mansur, aslen mühendis olmasına rağmen müzik tutkusunu bastıramamış ve eğitim alamaya karar vermiştir. Bu nedenle İngiltere Kraliyet Müzik Akademisi’nde solfej ve piyano eğitimi almıştır. Avrupa’da birçok eğitim alıp tahsilini tamamlamıştır. Daha sonra Londra’da St. James Oda Orkestrası’nı kurdu. Düzen kurulumun ardından orkestranın başına geçmiştir. İlerleyen zamanlarda Amerika Birleşik Devletinde şeflik yapmış ve burada Ricordi ödülünün sahibi olmuştur. Türkiye’ye döndükten sonra İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestrası’nı yönetmiştir. Son görevi olan ve hala da devam ettiği şeflik görevini Akbank Oda Orkestrası’nda yapmaktadır.
Nezih Seçkin
Diğer bir başarılı şefimiz Nezih Seçkin, Ankara Devlet Konservatuarı’nda piyanist eğitimini tamamlamıştır. Nezih Seçkin, Avusturya’nın ona verdiği öğrenim bursu ile Viyana Müzik Akademisi’nde öğrenim ve eğitimine devam etmiştir. Buradan piyano ve orkestra şefliği dallarından başarılı bir şekilde mezun olmuştur. İlerleyen zamanlarda Avrupa’nın en kıymetli orkestralarında konuk şef olarak yöneticilik yapmıştır. 1990 yılında Mersin Devlet ve Opera Balesi’nin Genel Müdürlüğünü yapmıştır. Günümüzde yurt dışı ve yurt içinde çalışmalarını sürdürmektedir.
