Müzikte bona nedir? Notaların isimlerine ve vuruşlarına uygun şekilde, melodisiz ve belirli bir tempoda okunmasıdır. Aslında bir eser çalınmadan veya okunmadan uygulanan bir egzersizdir. Bu egzersizi bir eser icra edilmeden yapmak, ilk kez seslendirme aşamasında meydana gelecek hataları en aza indirgeyecektir. Böylece eserin melodi olmadan ön analizi çıkartılacaktır. Ayrıca bu egzersiz nota öğrenmek için izlenmesi gereken en temel ve pratik yollardan biridir.
Bona Nedir?
İçindekiler
Müzikle tanışmış hemen her kişinin bilmesi gereken bir konudur. Nota değerlerini taksimat bilinci kazandırılmak için okutulan kitaplar bulunmaktadır. Kişi ister özel ders alsın isterse müzik okulu öğrencisi olsun mutlaka ritim alıştırmalarıyla öğrenmeye başlar. Bona, nota öğrenimine başlangıç için kullanılan nota değerlerini öğreten bir egzersizdir.
Bu metodun kelime kökeni çoğu kişi tarafından bilinmemektedir. Dolayısıyla kelime kökeninden bahsetmekte yarar olacaktır. Ülkemizde müzik eğitimine başlayan her birey ilkönce iki kelimenin anlamıyla karşılaşır:
- Bona notaları sadece ritmik değerleriyle okumaktır.
- Sulfaj notaları melodileriyle seslendirmektedir.
Bona kitapları, hep ritimsel alıştırma kitapları olarak değerlendirilmiştir. Fakat az bir dikkatle sadece müziğin bölümleme özelliğini öğretmeye yarayan bir metot olmadığı anlaşılacaktır. Notaları ritmik değerleriyle okumak olarak ifade edilen bona, ismini yazarından almaktadır.
Pasquale Bona, 1808 ile 1878 yılları arasında yaşamış İtalyan bir bestecidir. Ayrıca Pasquale müzik teorisyeni ve ses sanatçısıdır. Metodu Per Divisione kitabı taksimat metodundan bahsetmekte olup bona ismiyle bilinmektedir. Bu kitabı Milona’da yayınlamıştır. Müziği okuma ve öğretme yönteminden kitabında bahsetmiştir. Bu yöntemi günümüz insanlarına kazandırmıştır. Ülkemizde bu kitabın 1945 yılına ait Türkçe baskısı bulunmaktadır.
Bona Çalışması Faydaları Nelerdir?
Bona çalışması, nota öğrenmek ve hızlı nota okumayı geliştirecek bir yöntemdir. Bu yöntemle yapılabilecek hatalar en aza indirgenmektedir. Ayrıca ilk defa çalınacak bir eser öncesi bu çalışmayı yapmak hataları azaltacaktır.
Bu yöntemi kullanmanın faydasını sadece eseri hatasız çalmak olarak düşünmemek gerekir. Müzisyen bu çalışmayı yaparak notaları daha hızlı kavrayacaktır. Çünkü sürekli tekrar içermektedir. Böylece ritim duygusu gelişecektir. Ayrıca müzisyenin gözleri notaları her defasında daha da iyi algılayacaktır.
Bona çalışmasının faydaları aşağıda sıralanmıştır:
- Ritim ve artım gibi kalıpların algılanmasına destek olur.
- Hızlı ve pratik şekilde nota okuma kabiliyetini geliştirir.
- Notaların ilgili anahtar üzerindeki konumlarını kavramak daha kolaylaşır.
- Kişinin analiz yeteneğini en üst seviyeye çıkartır.
- Deşifre(bir parça ilk defa çalınacaksa) yaşanacak hataları minimuma indirir.
Bona Çalışmasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bona çalışırken dikkat edilmesi gerekenler aşağıda açıklanmıştır:
- Notalar doğru bir şekilde okunmalıdır. Bu yüzden yavaş bir tempo belirlenmesi iyi olacaktır.
- Melodi ile değil konuşma ses tonu ile çalışma yapılmalıdır.
- Çalışma yapılırken mutlaka el veya metronom yardımı ile tempo tutulmalıdır. Böylece tartımları hatasız bir şekilde anlamak kolaylaştıracaktır.
- Müzikte ses tonu ile çalışma yapılırken, sadece ilgili ölçüyü değil, aynı zamanda arka arkaya gelen notaları görmek gereklidir. Böylece hızlıca takılmadan notaların isimleri doğru tartımlarla ifade edilecektir.
Bona çalışırken yapılmaması gerekenler aşağıda sıralanmıştır:
- Temel nota bilgisine sahip olmadan ileri seviyedeki eserler çalışılmamalıdır.
- Gelişi güzel ve temposuz çalışılmamalıdır.
- Konuşma ses tonu ile çalışırken melodili bir şekilde eseri deşifre etmemek gereklidir.
Bona ve Solfej Arasındaki Fark Nedir?
Piyanoda bu kavramları öğrenmek isteyenler, ilk önce bu konunun diğer bütün kavramlarla bağlantılı olduğunu bilmesi gerekmektedir. Piyano öğrenen öğrenci, piyano notalarını, piyano akorlarını ve diğer tüm detayları öğrenirken bona ve solfej kavramlarını en iyi şekilde kavramalıdır. Ayrıca bu kavramlar arasındaki farkları bilmelidir. Bu kavramlardan bahsetmeden önce müziğin evrensel dili olan nota hakkında bilgi vermek uygun olacaktır.
Nota kelimesi, Latince kökenlidir. Kayıt etmek ve not almak anlamında kullanılır. Müzik alanında ise sesleri kayıt etmekle alakalı bir terimdir. İtalya’da 11. yüzyılda yaşayan rahip Guido d’Arezzo tarafından nota bulunmuştur. Bu rahip ayrıca müzikle uğraşan biriydi.
Notaların isimleri ise bir ilahinin her mısrasının ilk harfi alınarak düzenlenmiştir. Daha sonra bu sıralamaya, Si sesi de eklenmiştir. Ayrıca 17. yüzyılda Do notası UT kelimesinin yerini almıştır. Böylece notaların sıralaması; Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si şeklinde olmuştur. Bu sıralamada La notasının uluslararası bir standarda erişmesiyle, 3 frekansı 440 Hz olarak ölçülmüştür. Bu notanın temel alınmasının nedeni ise insanoğlunun ilk doğduğunda la sesini çıkarmasıdır.
Notalar seslerin yüksekliklerini ve sürelerini gösterdiği için ‘Bona ne demek?’ konusu açıklanırken anlatılması uygun görülmüştür. Çünkü notalar müzik alanının temel taşları olarak görev yapmaktadırlar. Nota olmadan müziğin bir anlamı olmayacaktır. Yani bir metindeki harfler ne kadar önemliyse, müzikte notalar o kadar önem arz etmektedir.
Her bir nota bir sesi temsil etmektedir. Notayı okumayı bilmek, notalara bakarak sesin yüksekliğinden anlamaktır. Sesin yüksekliği kavramından sesin incelik ve kalınlık ayrımını yapabilmek anlaşılmalıdır. Ayrıca bir notanın ne kadar süreyle söyleneceğini veya çalınacağını bilmek de notayı okumaktır. Bundan anlaşılıyor ki bir notayı okumayı becerebilmek bona ve solfej yöntemleri ile alakalıdır.
Bona ve solfej arasındaki fark konusunu bu iki kavrama ayrı ayrı değinerek açıklamak daha uygun olacaktır. Solfej; notaları, adları, sesleri, süreleriyle okuma yöntemine denilmektedir. Bu kavram,ritim,deşifre,kulak terbiyesi,kuramsal bilgiler,kurumsal çalışmaların tamamını içermektedir. Bona ise notaların adları ve süreleriyle okunmasıdır. Yani müzik notalarını okuyormuş gibi davranmaktır. Seslerin yüksekliği vurgulanmaz. Sadece notaların adları sürelerine uygun şekilde ifade edilir. Oysa solfejde müziğin dili olan notaları okumanın yanında seslendirmekte gerekmektedir.
Bir kişinin notaları okumayı ve seslendirmeyi bilmeden piyano çalması zordur. Belki birkaç parça ezberlenerek, piyanoda çalınabilir. Fakat bu durum dil bilmeden bir dili seslendirmeye çalışmaya benzemektedir. Böyle bir durum verimli olmayacaktır. Ayrıca piyano çalma konusunda ilerleme kaydedilmeyecektir. Bu nedenle piyano çalmak isteyenler müziğin evrensel dili olan notaları solfej yoluyla öğrenmeleridir. Ayrıca bona çalışmaları yaparak hızlı şekilde notaları tanıma fırsatını elde etmelidirler.
Bona Çalışması Yapmak İsteyenler İçin Kitap Önerileri
Rahat bir şekilde notaları öğrenmek ve okumak için izlenecek yollar vardır. Bir kişinin bir müzik öğretmeniyle çalıştığı varsayılsın. Öğretmenin bireye rehber olacağını ve bir metottan yola çıkacağını tahmin etmek kolaydır. İzlenen metot aracılığı ile notaların yerleri, süre değerleri gibi özellikler bireye tane tane anlatılacaktır. Bu konuları birey evdeki kişisel çalışmaları ile pekiştirmelidir. Birey bu çalışmaları yaparken aşağıdaki kitaplardan;
- Bona (Carlo Pedron),
- Uygulamalı Müzik Teorisi (Nail Yavuzoğlu),
- Notaları Öğreniyorum (Diğdem Elvan Gezek),
- Ritm ve Zaman Duygusunun Temelleri (Övünç Yaman, Fernand Fortaine),
- Bona Ve Müzik Teorisi Notları (Vicdan Tabakoğlu),
- Bona, Temel Müzik Teorisi (Senfoni Müzik Evi),
- Bona, Nota Okuma ve Öğrenme Metodu (Haydar İldan),
- Uygulamalı Müzik Teorisi 1 (Nail Yavuzoğlu) yararlanabilir.
Bu gibi yayınlar ‘Bona nedir?’ sorusunu en anlaşılır şekilde cevaplayıp, nota öğrenme sürecini kolaylaştıracaktır. Ayrıca evde çalışmak isteyenler için yardımcı kitaplar olarak tavsiye edilebilirler. Bilinmesi gereken çok önemli bir kural, pratik bir şekilde nota okumak isteniyorsa, eser çalışmalarında dizek üstüne nota isimleri yazılmamalıdır. Böyle davranmak beynin mantıksal çıkarım yapmasına engel olacaktır. İlk çalışmalarda dizeke isim yazmadan nota okumakta zorlanmak normaldir. Daha sonra göz notaları kolaylıkla algılamaya başlayacaktır.
