Flüt; MÖ dönemlerde kullanıldığı tespit edilen, tarihin ilk bilinen ve tanımlanan müzik enstrümanlarından biridir. İlk kullanıldığı dönemlerde hayvanları çekmek, korkutmak veya insanlar arasındaki iletişimde kullanılan flütler, ihtiyaçlara cevap vermek için sürekli geliştirilmiştir. Böylelikle farklı özelliklere ve kullanım alanlarına sahip birden fazla flüt türleri türemiştir. Almanya’da 2008 yılında yapılan arkeolojik kazılarda ise tarihin ilk flütü bulunmuş ve 43.000 yıllık geçmişiyle tarihin en eski enstrümanlarından biri olduğunu kanıtlamıştır.
Flüt Çeşitleri Nelerdir?
İçindekiler
Flüte ilgi duyanlar tarafından sıklıkla sorulan soruların başında flüt türleri nelerdir? sorusu gelir. Flütler kullanıldığı ilk dönemlerden bugüne kullanıcılar ve müzisyenler tarafından sürekli yenilenerek birçok türü türetilen bir enstrüman türüdür. Dolayısıyla kullanım alanı da oldukça geniş bir spektruma sahip bir enstrümandır. Blok flütler, duygusal parçalardan çocuksu pasajlara, yumuşak ezgilerden, neşeli melodilere, kuş cıvıltılarından en hafif veya hızlı melodilere kadar pek çok müzikte kullanılabilirler.
Birçok müzik aleti ile uyum sağlayan ve farklı melodiler çıkartabilen bir müzik aleti olarak flüt çeşitleri ve özellikleri şu şekildedir:
Blok Flüt
Blok flüt; okullardaki müzik eğitiminde kullanılan ve hemen hemen herkesin aşina olduğu bir flüt çeşididir. Düz flüt olarak da anılan bu flüt çeşidi; çoğunlukla plastikten üretilirken ağaç veya fildişinden de yapılabilir. Kullanımı oldukça pratik olan blok flütler kendiiçinde 6 türe ayrılır;
- Pikolo blok flüt,
- Soprano Blok flüt,
- Alto blok flüt,
- Tenor blok flüt,
- Bas blok flüt,
- Kontrbas blok flüt, blok flüt çeşitlerindendir.
Pikolo Flüt
Pikolo flüt; flüt çeşitleri arasında en küçük ebatlara sahip olandır. Yaklaşık olarak 30 cm uzunluğunda olan bu flüt türü, görsel olarak yan flüte benzemekte olsa da ancak kuyruğu bulunmamaktadır. Bu yüzden kuyruksuz yan flüt olarak da adlandırılırlar. Genelde daha ince seslerin seslendirilmesi için kullanılan pikolo, yan flüt ile kıyaslandığında ise 8 ses daha tiz bir ses sahiptir. Pikolo flütler, yaygın olarak klasik müzikte kullanılsa bile birçok popüler müzik içinde de kullanılan bir flüttür.
Bu flüt türünde, ağızlık kısmı tercihe göre tahta veya metal olabilir. Ancak genelde rahat çalım için önerilen metal başlıktır. Bunun yanında pikolo flütün çıkarabildiği en kaslın ses D harfine denk gelmekte olan “re” notasıdır. Ancak ihtiyaca veya isteğe göre kuyruk kısmı eklenerek ses genişliği en pes olacak şekilde C harfine denk gelen “do” notasına kadar çıkarılabilir. Pikolo flütler, daha çok profesyonellerin çalması için uygundur. Çünkü bu flütün bulunmadığı orkestralarda yerini ancak 2. ve 3. flüt doldurabilmektedir.
Yan Flüt
Yan flüt; ağızlık, gövde ve kuyruk gibi 3 temel parçadan oluşan ve yaygın olarak klasik müzikte kullanılan bir flüt türüdür. MÖ 900 yıllarında ortaya çıktığı rivayet edilen bu flüt türü, önceleri askeri marş müziklerinde sıkça kullanılırken sonraları bu kullanım yeri quintet, quartet ve senfoniler olarak değişiklik göstermiştir. İlk çıktığı tarihlerde abanoz ağacından üretilen yan flüt çeşitleri ise ileri yıllarda altın, gümüş, bakalit, krom ve nikel gibi farklı madenlerden tasarlanmaya başlamıştır.
Yan flütlerde ses delikleri arasındaki mesafe bağımsızdır ve farklılıklar göstermektedir. Ebatlarına bakıldığında ise çap 3 cm, uzunluk ise 67 cm’dir.Yan flütler solo veya çello, piyona, keman gibi müzik aletlerine uyumlu eşlik edebilirler. Oldukça yumuşak bir tınıya sahip olan yan flütler, rock müzikten pop müziğe kadar pek çok müzik türünde kullanılmaktadırlar.
Alto Flüt
Alto flüt; flüt çeşitleri arasında ikinci büyük flüt türüdür. Yan flüte yapı, icra ve ton aralığı olarak da oldukça benzeyen alto flütler, kullanım yeri olarak genelde küçük orkestralarda kullanılırlar. Alto flütleri diğer flütlerden ayıran özellik ise transpoze yani başka tonda seslendirilme yapılan bir flüt olmasıdır. Örneğin; en kalın ‘do’ olarak adlandırılır. Buna karşın piyona da bulunan ses karşılığı ‘G’ harfine karşılık gelen sol notasının frekansını verebilir.
Alto flütlere ebat olarak bakıldığında çapı 2.6 cm, boyu ise 86 cm civarındadır. Dolayısıyla bas flüt ile kıyaslandığında alto flüt, fark edilebilir seviyede küçük kalmaktadır. Perde aralıkları arasındaki mesafenin fazla olması dolayısıyla ise kullanım öncesi bir süre pratik yapılması gerekir. Günümüzde alto flütler her ne kadar tarihi 1600’lü yıllara uzanan bir flüt çeşidi olsa da pek rağbet görmemiş ve kullanılmamış bir flüt çeşididir.
Bas Flüt
Flüt çeşitleri artasında 146 cm uzunluk ile en büyük flüt olan bas flütlerde, üfleme boşluğuna ulaşılması oldukça zordur. Ancak bir ağızlık yardımı ile çalınmaktadır. Sesi diğer flüt türlerine göre ise oldukça düşük seviyelerdedir ve dolayısıyla eşlik ettiği diğer enstrüman sesleri arasında kaybolmaktadır. Bu durum ise bas flütün müzik grupları ve korolarda kullanımını engelleyen bir durumdur.
Bas flütlerin tarihi incelendiğinde 18. yüzyılın ilk çeyreğinde 123 cm ebatlarında ve 3 perde olarak ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılın ortalarında ise yenilenerek uzunluğu 102 cm’ye düşürülmüş, perde sayısı ise 2 perde artırılmıştır. İlerideki dönemlerde ise flüt imalatçısı olan Charles Delusse flüte yeni bir form kazandırmıştır. Bu yeni formdaki bas flüt 122 cm boyunda ancak 102 cm olana göre daha incedir. 19. yüzyılda uzunluğu 44 cm’ye kadar düşürülen bas flütün perde sayısı ise 3 perde daha artırılarak 8 perdeye çıkarılmıştır. Üretilen bu flüt şimşir ağacından imal edilmiş olup kafa kısmı pirinçten ve “U” harfi gibi kıvrımlı formdadır.
