Kontrbas ne demek? Senfoni orkestrasının yaylı bölümünün standart çalgısıdır. Batı klasik müziği haricinde başka tür müziklerde de bu enstrüman çalınmaktadır. Bu çalgı, blues, rock and roll, caz, bluegrass, rockabilly, psiko gibi müziklerde de kullanılmaktadır. Telli çalgılarda olduğu gibi tellerin toplanması ya da çift bas bir yayla çalınmaktadır. Bu müzik aletini çalan kişiye basçı, bas gitarist ya da kontrbas denilmektedir.
Kontrbas Nedir?
İçindekiler
Bu yaylı çalgı, keman ailesinin en büyük boyuttaki üyesidir. Ayrıca ailedeki en kalın sesli müzik aletidir. Etkileyici sese sahip olan bu enstrümanın söyleyişi Türkçeye Fransızcadan girmiştir. Bu enstrümanın donuk bir sesi vardır. Bu ses renginden dolayı bu müzik aletinin özellikli bir yeri bulunmaktadır. Bu yaylı çalgının ses genişliği, ortalama 3 oktavdır.
Günümüz müzik dünyasında dört ve beş telli olmak üzere işi tür kontrbas bulunmaktadır. Dört telli olanı genel olarak solocular kullanmaktadır. Orkestra sanatçıları ise beş telli ile sanatlarını icra etmektedirler. Keman ailesinin diğer enstrümanlarında teller tam beş aralığa göre akort edilmektedir. Bu çalgı aletinde ise tam dörtlü aralıkla düzenlenmişlerdir.
Kontrbas müzik aleti orkestra içindeki armonide bas sesleri vermekle görevlidir. Bu enstrüman bunu yaparken, viyolonselleri bir oktav aşağıdan duyurur. Yani dört partisyonda viyolonsellerle ünison yazılan notalar, bu müzik aletinde bir oktav aşağıdan duyulmaktadır.
Bu müzik aleti için eser yazanların başında Giovanni Bottesini bulunmaktadır. Bu şahsın bu enstrüman konçertoları ve çeşitli formlarda yazdığı eserlerin değeri gün geçtikçe daha öne çıkmaktadır.
Kontrbas ve Çello Arasındaki Fark Nedir?
Yaylı müzik aletlerinin en büyük iki üyesi kontrbas ve çellodur. Yaylı enstrümanlar küçükten büyüğe doğru keman, viyola, çello, kontrbas olarak sıralanmaktadır. Kontrbas çello farkı aşağıda sıralanmıştır:
- Kontrbas çellodan daha büyük bir enstrümandır.
- İnsan sesine en yakın müzik aleti sesi, çellodur.
- Çellonun sesi orkestralarda solist olabilir. Fakat kontrbas orkestrada sadece bas olarak görev almaktadır. Bu çalgı özel koşullarda ve nadiren solist olabilir.
- Çellonun parmak basış yerleri geniştir. Bu enstrüman nota olarak fa anahtarı ile çalınır ve okunur.
- Kontrbas yayla ve parmak tekniği ile çalınmaktadır. Bu yaylıların beş telli olanları vardır. Bu türler senfoni orkestrasında kullanılmaktadır.
- Yaylı çalgılarda müzik aletinin büyüklüğü arttıkça ses kalınlaşmaktadır. Buradan da anlaşılacağı gibi kontrbasın sesi ve telleri daha kalındır.
- Çello oturarak çalınabilecek bir müzik aletidir. Kontrbasın özel tabureleri vardır. Ayakta da çalınabilen bir yaylıdır.
- Yaylı enstrümanları çalmaya yarayan yay ya da arşe, enstrüman büyüdükçe kısalır. Çello yayı kontrbas yayından uzundur.
- Kontrbasın boyu 1,80cm, eni ise 60cm’dir. Bu enstrüman kişisel olarak taşınamaz. Nakil için bir araç gerekmektedir.
- Çello ortalama 152 cm’dir.Bu enstrümanı da taşımak zordur.
- Çello akort sistemi olarak viola ile aynı tarzda akortlanır. Fakat bu iki enstrümanın nota okuma şekilleri aynı değildir. Çello solo olarak keman kadar iyi bir müzik aletidir. Çello ve keman birbiriyle uyumlu olup birbirlerini ince ve kalın ses olarak tamamlamaktadırlar.
- Kontrbas caz müziğinde tercih edilen bir müzik aletidir. Fransa ve İtalya da sokak gruplarında fazlaca görülmektedir.
Kontrbası Yakından Tanıyın: Kontrbas Tarihçesi
Bu enstrüman, Avrupa’da 15. yüzyılda ortaya çıkan viola ve gamba müzik aletleri türünün, tek modern torunudur. Bas viyolü olarak da adlandırılabilir. 19.yüzyılda, çoğu kontrbasın yalnızca üç teli bulunmaktaydı. Oysa keman enstrümanlarının dört teli ya da viyola da gamba enstrümanlarının beş ile altı teli bulunmaktaydı.
Bu çalgı aleti kemana benzememektedir. Çünkü kemana göre daha derindir. Enstrümanda yukarıdan arkaya olan mesafe kemandan çok daha fazladır. Ayrıca kemanın şişkin omuzları vardır. Kontrbasın omuzları ise keskin bir eğimle oyularak yapılmıştır.
Kontrbas tarihçesi incelendiğinde, bu çalgı aletlerinin eski modelleri, omuzları kesilmiş ya da eğimli halde tasarlanmışlardır. Böylece modern müzik tekniklerinin performansına daha çok yardımcı olmuşlardır. Bu değişimden önce bu müzik aletleri keman ailesine daha benzerdi. Ayrıca bu modern çalgı, beşte bir yerine dördüncüsünde akort edilmektedir.
Kontrbas Öğrenmek İsteyenler İçin İpuçları
Bu yaylı aletin eğitiminde profesyonelliğe ulaşma süreci, pek çok aşamayı gerektirmektedir. Öğrenirken en alt aşamadan en üst aşamaya kadar entonasyon kavramı üzerinde durmak önemlidir. Öğrenciye küçüklüğünden itibaren entonasyon bilincinin kazandırılması gerekmektedir. Bu gelişme sürecinde avantaja dönecektir.
- Bu yaylı çalgıyı doğru çalabilmek için, düzenli olarak egzersizlerin yapılması gerekmektedir.
- Yaylı çalgıda entonasyonun mükemmel tınlaması, sadece sol el ve parmakların doğru konumlandırılmasıyla yapılmamaktadır. Çünkü iyi kontrol edilemeyen yay basıncı, seste tizleşmeye neden olacaktır. İyi bir ses elde edilmesi, mükemmel bir entonasyonun sağlanması için sağ elin yay üzerinde, esnek ve güçlü bir şekilde kesintisiz kullanılması gereklidir.
- Yaylı çalgılarda parmakların güçlü olup tele yeterince basınç uygulaması gerekmektedir. Bunun için öğrenci parmak egzersizlerine önem vermelidir. Böylece kaslar birbirinden bağımsız çalışmaya başlayacaktır. Ayrıca öğrencinin teknik becerileri artacaktır.
- Öğrenci eğitim alırken notada yazan tüm detayları bütünsel olarak görebilmeyi öğrenmesi çok önemlidir. Bu kişi çalıştıkça nota değerleri, nüans, müzik terimleri, çalgı icrasına bağlı sembolleri bir arada değerlendirmeyi öğrenecektir.
- Kontrbas çalgısı eğitimi, işitme eğitimi ile bağlantılı değerlendirilmelidir. Klasik müzik eğitiminde oda müziği dersleri çok önemli detaylardır. Böylece öğrenci bu yerlerde, müzikal yeteneğinin gelişmesi için önemli adımlar atacaktır. Birkaç enstrümanın aynı anda birbirini dinleyerek uyum içerisinde bir eseri icra etmesi, öğrenen kişide çok sesli müzik kültürünün oluşmasını sağlayacaktır. Böylece bu tür eğitimler sonucunda, orkestra eserlerinin çalınmasına zemin hazırlanmaktadır.
- Öğretmenin öğrenciye her notayı tüm yazılış biçimleri ile örnek göstererek öğretmesi önemlidir. Bu tür eğitimlerde öğrencinin bir notayı sadece tek bir haliyle öğrenmesi, ileriki aşamalarda algı sorunu yaşamasına neden olacaktır. Böyle bir durum, öğrencinin deşifre gelişimini de olumsuz etkileyecektir. Öğrenciye pozisyonları öğretirken, notaları her yönüyle öğrenmeleri ve sesleriiyice tanımaları hususunda eğitim vermek şarttır.
- Öğrenciye paralel tellere geçiş üzerine yazılmış çalışmalarda; birinci, ikinci ve dördüncü parmakların tek tek gösterilmiş olması gerekmektedir. Eğitim veren kişinin parmaklarının, bütün tellerde sırasıyla atlamalı olarak, diğer tellere geçmesi önemlidir. Böylece öğrenci parmaklarının güçlenmesini ve birbirinden ayrı şekilde kontrol etmesini öğrenecektir. Kontrbas eğitimde; pozisyonlar arası geçiş, entonasyonun doğru sesi çıkarmasına etki etmektedir.
- Öğrencinin ilk önce yayı kullanmadan yavaş bir şekilde yalnızca sol el parmaklarının tuşe üzerinde tele basarak güçlenmesi gerekmektedir. Daha sonra öğrenci temposunu aşamalı bir şekilde hızlandırmalıdır. Böylece yay ile kesintisiz bir ses elde edecektir. Öğretmenin egzersize başlangıç temposunu öğrencinin seviyesine göre belirlemesi gerekmektedir. Eğitim sırasında parmak egzersizlerin en iyi şekilde tamamlayabilmek için sağ ve sol elin koordineli bir şekilde hareket ettirilmesi önemlidir. Öğrenci sol el tekniğiyle, parmaklarının tele baskısıyla oluşan sesi, temiz çıkarması gerekmektedir. Çıkarılan bu sesin net bir şekilde ve mükemmel tınlamasında olması, sağ el tekniği için önem taşıyacaktır.
Yukarıda kontrbas hakkında bilgi verilerek bir yaylı çalgısının eğitiminin temelleri anlatılmıştır. Tüm bu bilgilerin uygulanmasıyla mükemmel bir yaylı çalgı kullanmak pratik ve kolay olacaktır.
